1 Tak usłyszałem. Przy tej okazji Zrealizowany mieszkał w Savatthi w Pałacu Matki Migary w Wschodnim Parku.
2 Tego czasu właśnie, piętnastego dnia Uposatha, nocą przy pełni księżyca, Zrealizowany siedział na otwartej przestrzeni, otoczony Zgromadzeniem mnichów.
3 Wtedy pewien mnich wstał ze swojego miejsca, ułożył swę szatę na jednym ramieniu, wyciągnął swe ręce w stronę Zrealizowanego w geście szacunku i rzekł: "Czcigodny, chciałbym zadać Zrealizowanemu pytanie, jeżeli Zrealizowany może mi udzielić na nie odpowiedzi"."Mnichu, siadaj na swoim miejscu i pytaj o co chcesz". Mnich usiadł na swoim miejscu i spytał:"Są czcigodny panie, czy też ich nie ma; te pięć agregatów utrzymywania, mianowicie agregat materialnej formy objęty utrzymywaniem, agregat uczucia objęty utrzymywaniem, agregat percepcji objęty utrzymywaniem agregat determinacji objęty utrzymywaniem, agregat świadomości objęty utrzymywaniem?" "Jest tych pięć agregatów objętych utrzymywaniem, mnichu, mianowicie agregat materialnej formy objęty utrzymywaniem, agregat uczucia objęty utrzymywaniem, agregat percepcji objęty utrzymywaniem agregat determinacji objęty utrzymywaniem agregat świadomości objęty utrzymywaniem". Mówiąc:"Dobrze, czcigodny panie", mnich był zadowolony i ucieszony słowami Zrealizowanego. Następnie zadał kolejne pytanie:
5 "Ale, czcigodny panie, gdzie te pięć agregatów utrzymywania jest zakorzenionych?" "Te pięć agregatów utrzymywania ma pożądanie za swoje korzenie".
6 "Czcigodny panie, czy to utrzymywanie jest tym samym co pięć agregatów utrzymywania, czy też utrzymywanie jest czymś poza tymi pięcioma agregatami utrzymywania?" " Mnichu, to utrzymywanie nie jest tym samym co pięć agregatów utrzymywania, ani też utrzymywanie nie jest czymś poza tymi pięcioma agregatami utrzymywania. To chęć i pożądanie co do tych pięciu agregatów jest tu utrzymywaniem".
7 "Ale czcigodny panie, czy może być rozróżnienie w chęci i pożądaniu co do tych pięciu agregatów utrzymywania?" "Może być, mnichu", rzekł Zrealizowany. "Tu, mnichu, ktoś myśli: 'Niech moja materialna forma będzie taka w przyszłości, niech moje uczucie będzie takie w przyszłości, niech moja percepcja będzie taka w przyszłości, niech moje determinacje będą takie w przyszłości, niech moja świadomość będzie taka w przyszłości'. Tak dochodzi do rozróżnienia w chęci i pożądaniu dotyczącego tych pięciu agregatów utrzymywania".
8 "Ale czcigodny panie, do czego odnosi się termin agregaty?" "Jakakolwiek materia, w przeszłości, przyszłości, czy teraźniejsza, w sobie czy na zewnątrz, toporna czy subtelna, podrzędna czy nadrzędna, daleka czy bliska, to jest agregat materii. Jakiekolwiek uczucie... Jakakolwiek percepcja.... Jakiekolwiek determinacje... Jakakolwiek świadomość w przeszłości, przyszłości, czy teraźniejsza, w sobie czy na zewnątrz, toporna czy subtelna, podrzędna czy nadrzędna, daleka czy bliska, to jest agregat świadomości".
9 "Jaki jest powód, jaki warunek, czcigodny panie, dla opisania agregatu materii ... agregatu uczucia ... agregatu percepcji ... agregatu determinacji ... agregatu świadomości?" "Cztery wielkie elementy są warunkiem dla opisania agregatu materii, kontakt jest powodem, kontakt jest warunkiem do opisania agregatu uczucia. Kontakt jest powodem, kontakt jest warunkiem do opisania agregatu percepcji. Kontakt jest powodem, kontakt jest warunkiem do opisania agregatu determinacji. Imię-i-materia jest powodem, imię-i-materia jest warunkiem do opisania agregatu świadomości".
10 "Czcigodny panie, jak dochodzi do poglądu na osobowość?" "Tu mnichu, niepouczony przeciętny człowiek, nieszanujący szlachetnych, nieobeznany z ich Dhammą i niezdyscyplinowany w niej, nie szanujący prawdziwych ludzi i nieobeznany ani niezdyscyplinowany w Dhammie prawdziwych ludzi widzi materię jako ja, lub ja za posiadające materię, lub materię w ja, lub ja w materii. Widzi uczucie jako ja, lub ja posiadające uczucie, lub uczucie w ja, lub ja w uczuciu. Widzi percepcję jako ja, lub ja posiadające percepcję, lub percepcję w ja, lub ja w percepcji. Widzi determinacje jako ja, lub ja posiadające determinacje, lub determinacje w ja, lub ja w determinacjach. Widzi świadomość jako ja, lub ja posiadające świadomość, lub świadomość w ja, lub ja w świadomości. Oto jak dochodzi do powstania poglądu na osobowość".
11 "Ale czcigodny panie, jak nie dochodzi do powstania poglądu na osobowość?" "Tu mnichu. dobrze pouczony szlachetny uczeń, szanujący szlachetnych i obeznany z ich Dhammą i zdyscyplinowany w ich Dhammie, szanujący prawdziwych ludzi i obeznany i zdyscyplinowany w Dhammie prawdziwych ludzi, nie widzi materii jako ja, ani ja posiadającego materię, ani materii w ja, ani ja w materii. Nie widzi uczucia jako ja. ani ja posiadającego uczucie, ani uczucia w ja, ani ja w uczuciu. Nie widzi percepcji jako ja, ani ja posiadającego percepcję, ani percepcji w ja, ani ja w percepcji. Nie widzi on determinacji jako ja, ani ja posiadającego determinacje, ani determinacji w ja, ani ja w determinacjach. Nie widzi on świadomości jako ja, ani ja posiadającego świadomość, ani świadomość w ja, ani ja w świadomości. Oto jak nie dochodzi do poglądu na osobowość".
12 "Jaka czcigodny panie jest gratyfikacja, jakie niebezpieczeństwo, jaka ucieczka w przypadku materii?... w przypadku uczucia?... w przypadku percepcji ... w przypadku determinacji ... w przypadku świadomości?" "(Cielesna) przyjemność i (mentalna) radość, które powstają zależnie od materii - to jest gratyfikacja w przypadku materii. Materia jest nietrwała, bolesna i narażona na zmianę - to jest niebezpieczeństwo w przypadku materii. Usunięcie chęci i pożądania, zaniechanie chęci i pożądania materii - to jest ucieczka w przypadku materii. (Cielesna) przyjemność i (mentalna) radość, która powstaje zależnie od uczucia ... zależnie od percepcji ... zależnie od determinacji ... zależnie od świadomości - to jest gratyfikacja w przypadku świadomości. Świadomość jest nietrwała, bolesna i narażona na zmianę - to jest niebezpieczeństwo w przypadku świadomości. Usunięcie chęci i pożądania, zaniechanie chęci i pożądania świadomości - to jest ucieczka w przypadku świadomości".
13 "Co człowiek wie, co człowiek widzi, że nie dochodzi u niego do powstania dogłębnych tendencji do wyobrażania sobie tego ciała z jego świadomością i wszystkich zewnętrznych znaków w terminach'ja' i 'moje'?" "Jakakolwiek materia w przeszłości, przyszłości czy teraźniejsza, w sobie, czy zewnętrzna, toporna lub subtelna, podrzędna lub nadrzędna, daleko czy blisko powinna być widziana taką jaką jest, z właściwym zrozumieniem:'To nie moje, tym nie jestem, to nie moje ja'. Jakiekolwiek uczucie ... Jakakolwiek percepcja ... Jakiekolwiek determinacje ... Jakakolwiek świadomość w przeszłości, przyszłości czy teraźniejszości, w sobie, czy zewnętrzna, toporna lub subtelna, podrzędna lub nadrzędna, daleko czy blisko powinna być widziana taką jaką jest, z właściwym zrozumieniem:'To nie moje, tym nie jestem, to nie moje ja'".
14 Wtedy u pewnego mnicha pojawiła się taka myśl: "Wydaje się, że materia to nie ja, uczucie to nie ja, percepcja to nie ja, determinacje to nie ja, świadomość to nie ja. Jakie więc ja działa z rezultatem nie-ja?". Wtedy Zrealizowany poznał myśli tego mnicha i odezwał się tak: "Jest możliwe, mnisi, że jakiś błądzący człowiek, niewiedzący ignorant, z umysłem opanowanym przez pragnienie, może wyobrażać sobie, że jest w stanie podważyć nauki Mistrza tak: 'Wydaje się, że materia to nie ja, uczucie to nie ja, percepcja to nie ja, determinacje to nie ja, świadomość to nie ja. Jakie więc ja działa z rezultatem nie-ja?'. Mnisi, byliście trenowani przeze mnie w współzależnym warunkowaniu w różnoraki sposób.
15 Mnisi, jak to widzicie, czy materia jest trwała czy nietrwała?" "Nietrwała, czcigodny". "Ale to co nietrwałe jest bolesne czy przyjemne?" "Bolesne, czcigodny". "Ale to co nietrwałe, bolesne i narażone na zmianę, czy godzi się uważać tak:'To moje, tym jestem, to jest moje ja?'. "Nie czcigodny panie. Mnisi, jak to widzicie, czy uczucie jest trwałe ... percepcja ... determinacje ... świadomość jest trwała czy nietrwała?" "Nietrwała, czcigodny panie". "Ale to co nietrwałe jest bolesne czy przyjemne?" "Bolesne, czcigodny". "Ale to co nietrwałe, bolesne i narażone na zmianę, czy godzi się uważać tak:'To moje, tym jestem, to jest moje ja?'". "Nie czcigodny panie".
16 "Zatem mnisi, jakakolwiek materia, czy to przeszła, przyszła czy teraźniejsza ... daleko czy blisko, powinna być widziana taką jaką jest, zgodnie ze właściwym zrozumieniem:'To nie moje, tym nie jestem, to nie moje ja'. Jakiekolwiek uczucie ... Jakakolwiek percepcja ... Jakiekolwiek determinacje ... Jakakolwiek świadomość czy to przeszła przyszła czy teraźniejsza ... daleko czy blisko, powinna być widziana taką jaką jest, zgodnie z właściwym zrozumieniem:'To nie moje, tym nie jestem, to nie moje ja'.
17 Kiedy widzi to tak, dobrze pouczony, szlachetny uczeń, staje się beznamiętny co do materii, staje się beznamiętny co do uczuć, staje się beznamiętny co do percepcji, staje się beznamiętny co do determinacji, staje się beznamiętny co do świadomości.
18 Będąc beznamiętnym, jego chciwość zanika, z zanikiem chciwości jest wyzwolony, gdy wyzwolony, przychodzi wiedza: "Jest wyzwolony" Rozumie on:"Narodziny wyczerpane, święte życie przeżyte, co trzeba było wykonać zostało wykonane. Nigdy więcej już tego stanu istnienia". Oto co powiedział Zrealizowany. Mnisi byli zadowoleni i ucieszeni słowami Zrealizowanego. A w czasie tej mowy serca sześćdziesięciu mnichów zostały wyzwolone przez nie utrzymywanie.
2 Tego czasu właśnie, piętnastego dnia Uposatha, nocą przy pełni księżyca, Zrealizowany siedział na otwartej przestrzeni, otoczony Zgromadzeniem mnichów.
3 Wtedy pewien mnich wstał ze swojego miejsca, ułożył swę szatę na jednym ramieniu, wyciągnął swe ręce w stronę Zrealizowanego w geście szacunku i rzekł: "Czcigodny, chciałbym zadać Zrealizowanemu pytanie, jeżeli Zrealizowany może mi udzielić na nie odpowiedzi"."Mnichu, siadaj na swoim miejscu i pytaj o co chcesz". Mnich usiadł na swoim miejscu i spytał:"Są czcigodny panie, czy też ich nie ma; te pięć agregatów utrzymywania, mianowicie agregat materialnej formy objęty utrzymywaniem, agregat uczucia objęty utrzymywaniem, agregat percepcji objęty utrzymywaniem agregat determinacji objęty utrzymywaniem, agregat świadomości objęty utrzymywaniem?" "Jest tych pięć agregatów objętych utrzymywaniem, mnichu, mianowicie agregat materialnej formy objęty utrzymywaniem, agregat uczucia objęty utrzymywaniem, agregat percepcji objęty utrzymywaniem agregat determinacji objęty utrzymywaniem agregat świadomości objęty utrzymywaniem". Mówiąc:"Dobrze, czcigodny panie", mnich był zadowolony i ucieszony słowami Zrealizowanego. Następnie zadał kolejne pytanie:
5 "Ale, czcigodny panie, gdzie te pięć agregatów utrzymywania jest zakorzenionych?" "Te pięć agregatów utrzymywania ma pożądanie za swoje korzenie".
6 "Czcigodny panie, czy to utrzymywanie jest tym samym co pięć agregatów utrzymywania, czy też utrzymywanie jest czymś poza tymi pięcioma agregatami utrzymywania?" " Mnichu, to utrzymywanie nie jest tym samym co pięć agregatów utrzymywania, ani też utrzymywanie nie jest czymś poza tymi pięcioma agregatami utrzymywania. To chęć i pożądanie co do tych pięciu agregatów jest tu utrzymywaniem".
7 "Ale czcigodny panie, czy może być rozróżnienie w chęci i pożądaniu co do tych pięciu agregatów utrzymywania?" "Może być, mnichu", rzekł Zrealizowany. "Tu, mnichu, ktoś myśli: 'Niech moja materialna forma będzie taka w przyszłości, niech moje uczucie będzie takie w przyszłości, niech moja percepcja będzie taka w przyszłości, niech moje determinacje będą takie w przyszłości, niech moja świadomość będzie taka w przyszłości'. Tak dochodzi do rozróżnienia w chęci i pożądaniu dotyczącego tych pięciu agregatów utrzymywania".
8 "Ale czcigodny panie, do czego odnosi się termin agregaty?" "Jakakolwiek materia, w przeszłości, przyszłości, czy teraźniejsza, w sobie czy na zewnątrz, toporna czy subtelna, podrzędna czy nadrzędna, daleka czy bliska, to jest agregat materii. Jakiekolwiek uczucie... Jakakolwiek percepcja.... Jakiekolwiek determinacje... Jakakolwiek świadomość w przeszłości, przyszłości, czy teraźniejsza, w sobie czy na zewnątrz, toporna czy subtelna, podrzędna czy nadrzędna, daleka czy bliska, to jest agregat świadomości".
9 "Jaki jest powód, jaki warunek, czcigodny panie, dla opisania agregatu materii ... agregatu uczucia ... agregatu percepcji ... agregatu determinacji ... agregatu świadomości?" "Cztery wielkie elementy są warunkiem dla opisania agregatu materii, kontakt jest powodem, kontakt jest warunkiem do opisania agregatu uczucia. Kontakt jest powodem, kontakt jest warunkiem do opisania agregatu percepcji. Kontakt jest powodem, kontakt jest warunkiem do opisania agregatu determinacji. Imię-i-materia jest powodem, imię-i-materia jest warunkiem do opisania agregatu świadomości".
10 "Czcigodny panie, jak dochodzi do poglądu na osobowość?" "Tu mnichu, niepouczony przeciętny człowiek, nieszanujący szlachetnych, nieobeznany z ich Dhammą i niezdyscyplinowany w niej, nie szanujący prawdziwych ludzi i nieobeznany ani niezdyscyplinowany w Dhammie prawdziwych ludzi widzi materię jako ja, lub ja za posiadające materię, lub materię w ja, lub ja w materii. Widzi uczucie jako ja, lub ja posiadające uczucie, lub uczucie w ja, lub ja w uczuciu. Widzi percepcję jako ja, lub ja posiadające percepcję, lub percepcję w ja, lub ja w percepcji. Widzi determinacje jako ja, lub ja posiadające determinacje, lub determinacje w ja, lub ja w determinacjach. Widzi świadomość jako ja, lub ja posiadające świadomość, lub świadomość w ja, lub ja w świadomości. Oto jak dochodzi do powstania poglądu na osobowość".
11 "Ale czcigodny panie, jak nie dochodzi do powstania poglądu na osobowość?" "Tu mnichu. dobrze pouczony szlachetny uczeń, szanujący szlachetnych i obeznany z ich Dhammą i zdyscyplinowany w ich Dhammie, szanujący prawdziwych ludzi i obeznany i zdyscyplinowany w Dhammie prawdziwych ludzi, nie widzi materii jako ja, ani ja posiadającego materię, ani materii w ja, ani ja w materii. Nie widzi uczucia jako ja. ani ja posiadającego uczucie, ani uczucia w ja, ani ja w uczuciu. Nie widzi percepcji jako ja, ani ja posiadającego percepcję, ani percepcji w ja, ani ja w percepcji. Nie widzi on determinacji jako ja, ani ja posiadającego determinacje, ani determinacji w ja, ani ja w determinacjach. Nie widzi on świadomości jako ja, ani ja posiadającego świadomość, ani świadomość w ja, ani ja w świadomości. Oto jak nie dochodzi do poglądu na osobowość".
12 "Jaka czcigodny panie jest gratyfikacja, jakie niebezpieczeństwo, jaka ucieczka w przypadku materii?... w przypadku uczucia?... w przypadku percepcji ... w przypadku determinacji ... w przypadku świadomości?" "(Cielesna) przyjemność i (mentalna) radość, które powstają zależnie od materii - to jest gratyfikacja w przypadku materii. Materia jest nietrwała, bolesna i narażona na zmianę - to jest niebezpieczeństwo w przypadku materii. Usunięcie chęci i pożądania, zaniechanie chęci i pożądania materii - to jest ucieczka w przypadku materii. (Cielesna) przyjemność i (mentalna) radość, która powstaje zależnie od uczucia ... zależnie od percepcji ... zależnie od determinacji ... zależnie od świadomości - to jest gratyfikacja w przypadku świadomości. Świadomość jest nietrwała, bolesna i narażona na zmianę - to jest niebezpieczeństwo w przypadku świadomości. Usunięcie chęci i pożądania, zaniechanie chęci i pożądania świadomości - to jest ucieczka w przypadku świadomości".
13 "Co człowiek wie, co człowiek widzi, że nie dochodzi u niego do powstania dogłębnych tendencji do wyobrażania sobie tego ciała z jego świadomością i wszystkich zewnętrznych znaków w terminach'ja' i 'moje'?" "Jakakolwiek materia w przeszłości, przyszłości czy teraźniejsza, w sobie, czy zewnętrzna, toporna lub subtelna, podrzędna lub nadrzędna, daleko czy blisko powinna być widziana taką jaką jest, z właściwym zrozumieniem:'To nie moje, tym nie jestem, to nie moje ja'. Jakiekolwiek uczucie ... Jakakolwiek percepcja ... Jakiekolwiek determinacje ... Jakakolwiek świadomość w przeszłości, przyszłości czy teraźniejszości, w sobie, czy zewnętrzna, toporna lub subtelna, podrzędna lub nadrzędna, daleko czy blisko powinna być widziana taką jaką jest, z właściwym zrozumieniem:'To nie moje, tym nie jestem, to nie moje ja'".
14 Wtedy u pewnego mnicha pojawiła się taka myśl: "Wydaje się, że materia to nie ja, uczucie to nie ja, percepcja to nie ja, determinacje to nie ja, świadomość to nie ja. Jakie więc ja działa z rezultatem nie-ja?". Wtedy Zrealizowany poznał myśli tego mnicha i odezwał się tak: "Jest możliwe, mnisi, że jakiś błądzący człowiek, niewiedzący ignorant, z umysłem opanowanym przez pragnienie, może wyobrażać sobie, że jest w stanie podważyć nauki Mistrza tak: 'Wydaje się, że materia to nie ja, uczucie to nie ja, percepcja to nie ja, determinacje to nie ja, świadomość to nie ja. Jakie więc ja działa z rezultatem nie-ja?'. Mnisi, byliście trenowani przeze mnie w współzależnym warunkowaniu w różnoraki sposób.
15 Mnisi, jak to widzicie, czy materia jest trwała czy nietrwała?" "Nietrwała, czcigodny". "Ale to co nietrwałe jest bolesne czy przyjemne?" "Bolesne, czcigodny". "Ale to co nietrwałe, bolesne i narażone na zmianę, czy godzi się uważać tak:'To moje, tym jestem, to jest moje ja?'. "Nie czcigodny panie. Mnisi, jak to widzicie, czy uczucie jest trwałe ... percepcja ... determinacje ... świadomość jest trwała czy nietrwała?" "Nietrwała, czcigodny panie". "Ale to co nietrwałe jest bolesne czy przyjemne?" "Bolesne, czcigodny". "Ale to co nietrwałe, bolesne i narażone na zmianę, czy godzi się uważać tak:'To moje, tym jestem, to jest moje ja?'". "Nie czcigodny panie".
16 "Zatem mnisi, jakakolwiek materia, czy to przeszła, przyszła czy teraźniejsza ... daleko czy blisko, powinna być widziana taką jaką jest, zgodnie ze właściwym zrozumieniem:'To nie moje, tym nie jestem, to nie moje ja'. Jakiekolwiek uczucie ... Jakakolwiek percepcja ... Jakiekolwiek determinacje ... Jakakolwiek świadomość czy to przeszła przyszła czy teraźniejsza ... daleko czy blisko, powinna być widziana taką jaką jest, zgodnie z właściwym zrozumieniem:'To nie moje, tym nie jestem, to nie moje ja'.
17 Kiedy widzi to tak, dobrze pouczony, szlachetny uczeń, staje się beznamiętny co do materii, staje się beznamiętny co do uczuć, staje się beznamiętny co do percepcji, staje się beznamiętny co do determinacji, staje się beznamiętny co do świadomości.
18 Będąc beznamiętnym, jego chciwość zanika, z zanikiem chciwości jest wyzwolony, gdy wyzwolony, przychodzi wiedza: "Jest wyzwolony" Rozumie on:"Narodziny wyczerpane, święte życie przeżyte, co trzeba było wykonać zostało wykonane. Nigdy więcej już tego stanu istnienia". Oto co powiedział Zrealizowany. Mnisi byli zadowoleni i ucieszeni słowami Zrealizowanego. A w czasie tej mowy serca sześćdziesięciu mnichów zostały wyzwolone przez nie utrzymywanie.
